Verslag debat 4 februari 2015 in Tolhuistuin
Musici en vakgenoten uit de jazz- en wereldmuziek spraken over innovatie en talentontwikkeling. Wat betekent innovatie voor het publiek en wat is het maatschappelijk belang? Welke structuren op artistiek en productioneel vlak, en ten aanzien van de presentatiemogelijkheden zijn daarvoor nodig?
Impresario’s, journalisten, programmeurs, (ex-)zaaldirecteuren en uiteraard musici zijn in de Tolhuistuin bijeen en gezamenlijk wordt er nagedacht over de noodzaak en mogelijkheid tot innovatie in de sector – en hoe uit de wellicht wat ‘penibele’ situatie te komen waar ook de jazz- en wereldmuziek zich in bevindt, aldus Nico Schaafsma, secretaris van het Fonds Podiumkunsten.
Een programmeur, overgekomen uit België, krijgt het eerste woord. Hij werkte tot voor kort bij Bonnefooi, een Brussels café en concertzaal met een capaciteit van ongeveer tweehonderd personen. Daar loopt het goed, in tegenstelling tot veel Nederlandse zalen. De zaal overleeft zonder subsidie en zit elke avond vol. Hoe kan dat? ‘We hebben de aanpak van een kraakpand’, zegt hij, ‘do it yourself.’ Dat houdt in dat de programmeur ook de communicatie doet, en soms de techniek. Zo houden ze het personeelsbestand klein. Ook hoeft er geen zaalhuur te worden betaald en ‘worden er veel pintjes gedronken’, zegt de programmeur. Muzikanten krijgen een honorarium, maar wel bescheiden.
Op een inhoudelijk niveau werkt Bonnefooi samen met partners in Brussel, die een sterke achterban hebben. Voor de hiphopavonden programmeert er een hiphopcollectief, een indierock-weblog helpt mee met het programmeren van rockavonden. Zo worden verschillende niches bereikt, al mengen die onderling nauwelijks, merkt de Wilde op.
Zijn verhaal is de aftrap van een discussie die laat zien hoe het Nederlandse muzieklandschap veranderd is. De eerste reactie is bijvoorbeeld dat zo’n kraakpandmentaliteit in Nederland niet mogelijk is, tenzij de zaal zelf ook door musici wordt gerund (zoals Splendor, dat in de eerdere twee debatten al aan bod is geweest). De geldstromen zijn ingewikkelder dan bij Bonnefooi.
De huidige rol van de concertzaal wordt deze middag stevig bekritiseerd. Veel kleine zalen hebben in de afgelopen jaren hun subsidie verloren, waardoor er minder speelmogelijkheden zijn. Nieuwe lokale podia worden in hoog tempo uit de grond gestampt, maar zonder (of met een klein) programmeringsbudget. Zalen moeten winstgevend zijn, waardoor muziek over meetbare economische cijfers gaat. ‘Maar wat is de waarde van muziek buiten de economie’, oppert een jazzmusicus. ‘Dáár moet het over gaan.’
Door dat kleine budget kunnen zalen de marketing voor concerten niet zelf meer doen, en wordt dat aan de musici en impresario’s overgelaten. De kwaliteit van de marketing laat in veel gevallen te wensen over (‘alleen al het woord ‘wereldmuziek’’, zegt een manager geërgerd).
Vooral als het gaat om avontuurlijk aanbod of nog niet gevestigde namen bieden zalen ook vaak geen geld meer aan artiesten, alleen het ‘spelen voor de deur’, de opbrengst van de kaartverkoop. Het risico van een lege zaal ligt dan bij de uitvoerenden. Zo functioneert een zaal alleen nog maar als verhuurder, een ‘dak boven het hoofd’. ‘Het gebeurt te vaak dat je voor niets speelt’, roept een musicus boos.
Een ander gevolg van de kleine budgetten is dat grote zalen, die voorheen beschouwd werden als het hoogst haalbare, direct de jonge talenten inhuren. Kleine zalen zijn er immers tussenuit gevallen en voor jonge talenten is een laag honorarium minder een probleem, waardoor zij de meer gevestigde artiesten wegconcurreren.
‘We zijn vergeten wat het doel is van gesubsidieerde kunst: namelijk geld verliezen, en niet om het weer terug te brengen in de economie’, durft een pianist te zeggen.
Dan komt de programmeur ter sprake. Er zijn er volgens de aanwezigen slechts een paar, in Nederland misschien drie, die hun vak echt verstaan; de ene avond kunnen zij een experimentele band programmeren, omdat ze weten dat het de andere avond uitverkocht zal zijn met een mainstream-line up.
Voor de rest van het land geldt dat de diversiteit van de programmering ontbreekt, zowel in muzikale als in geografische zin. De programmeurs delen bovendien onderling geen informatie, zodat er weinig ervaring wordt opgebouwd.
In het buitenland gaat het beter, veel aanwezigen hebben wel werk over de grens. ‘Kunnen we programmeurs niet verplicht op training sturen?’ oppert iemand.
De ‘slimme’ impresario’s worden nu de nieuwe programmeurs, klinkt dan vanuit verschillende hoeken. Het onafhankelijke muziekplatform Subbacultcha neemt die rol al steeds meer op zich, net als een aanwezige manager, die vertelt dat hij een ondernemersplan met artiesten maakt. ‘Op mijn kantoor is er geen misère’, zegt hij.
Een journalist wil dat nuanceren. ‘Worden er niet teveel nieuwe dingen bedacht en samenwerkingen aangegaan, omdat dat makkelijker te verkopen is?’ vraagt hij zich af. ‘Zit daar niet teveel tijd in, zodat we de kunst onder druk zetten?’ Een jazzmusicus valt hem bij: een programmeur vroeg hem eens of hij geen blonde zangeres vooraan kon zetten.
‘Het Fonds Podiumkunsten maakt zich daar ook schuldig aan’, reageert de manager. ‘Om geld te krijgen moet je tegenwoordig allerlei samenwerkingen aangaan.’
Uit een hoek van de zaal, waar het al een uur stil is, neemt een jonge artiest het woord. ‘Maar je wilt het publiek toch juist iets geven?’
Lex Bohlmeijer, die het debat modereert, citeert daarop Shakespeare’s Hamlet: ‘Bereidheid is alles’.
Door Persis Bekkering
Verslag Slotdebat Voor de muziek uit, 28 mei in de Hoftoren, Rotterdam
Lees meer →Verslag debat 6 maart 2015: urban bass & beats, de Gouvernestraat, Rotterdam
Lees meer →Verslag debat 13 februari 2015 in Splendor, Amsterdam
Lees meer →Verslag debat 4 februari 2015 in Tolhuistuin
Lees meer →Verslag debat 3 oktober 2014
Lees meer →Verslag debat 27 juni 2014
Lees meer →Praat mee op de blog Voor de muziek uit
Lees meer →