Verslag debat 13 februari 2015 in Splendor, Amsterdam
Na de werksessie met vakgenoten uit de jazz en wereldmuziek praat een selectie uit de hedendaagse en klassieke muziek in kleine kring over innovatie en vernieuwing in de muziekwereld. Wat is er aan het veranderen, en wat heeft dat voor gevolgen voor de muziek?
‘Het is hier een hartstikke leuke scene, maar het is ook een treurige waarheid’, wordt er nu gezegd, ‘want topmusici spelen gewoon gratis.’ ‘We blijven wel doorgaan met muziek maken’, zegt een componist, ‘maar velen leven op hun spaargeld, en dat is binnenkort een keer op.’
Dat er nieuw elan is in de muziek, met genoeg energie om zelf projecten te organiseren, erkennen de aanwezigen. Maar uit het gesprek blijkt dat op een institutioneel niveau de innovatie tot stilstand komt. Als iemand stelt dat het productiehuis in de muziekwereld ontbreekt, zegt een zaaldirecteur: ‘Het is natuurlijk een beetje flauw om de geldkwestie erbij te halen, maar we hebben onszelf al zo uitgewrongen dat het niet lukt om daar nog energie in te steken.’ Anderen beamen dat: in de orkestwereld en bij de concertzalen is de staf zo uitgebeend, dat innovatie niet genoeg aandacht meer krijgt.
Terwijl nieuwe ideeën wel hard nodig zijn. Het publiek is veranderd, meer hybride, meer dan ooit op zoek naar een unieke beleving, maar tegelijk ook minder avontuurlijk: alleen bekende namen doen het goed. De traditionele concertvorm waar orkesten mee werken is niet overal meer zo levensvatbaar als het ooit was. Jonge mensen weten niet vanzelfsprekend hoe je naar Bruckner moet luisteren. Maar omdat zalen nauwelijks risico meer kunnen nemen (een conclusie die ook uit de sessie met de jazz en wereldmuziek werd getrokken), blijven nieuwe ideeën ten aanzien van de presentatie uit. Het gevolg is een ‘scheefgroei tussen vraag en aanbod’, in de woorden van een zangeres.
Wat is wel de juiste manier om muziek vandaag de dag te presenteren? Goede en minder goede voorbeelden worden tegen het licht gehouden. Wordt muziek van Andriessen in een popzaal geprogrammeerd, op zoek naar jong publiek, zit de zaal toch weer vol met oudere mensen, vertelt een musicus. Een schommel voor volwassenen die muziek componeert bleek juist een grote hit op festivals.
Voor het uitvinden van nieuwe vormen is niet alleen geld nodig (dat in tijd en personeel kan voorzien), maar ook genoeg speelmogelijkheden. Met veel uitvoeringen groeit en rijpt een idee. Voor talentontwikkeling is dat eveneens een vereiste.
Dat die er momenteel te weinig zijn, komt echter niet alleen doordat zalen niet meer risicovol kunnen programmeren, maar ook omdat podia of festivals exclusiviteit eisen van een artiest. Een festival wil immers een volle zaal, het publiek zoekt naar een bijzondere, unieke ervaring.
Een podium als het Holland Festival brengt liefst een primeur, zodat het in de statistieken kan aantonen dat het, behalve een hoge zaalbezetting, ook een divers publiek heeft, met bezoekers van buiten de randstad, vertelt een programmeur. Daar wordt op gelet bij de toekenning van fondsen. Als een concert eveneens in het Oosten van het land wordt geboekt, mist het festival die toeloop. Maar dat staat haaks op de wens van musici. Een gezelschap moet voor een subsidieaanvraag vaak meer dan één uitvoering in het vooruitzicht hebben. De belangen zijn hierin dus tegengesteld.
‘De bureaucratische eisen maken ons werk zo ingewikkeld’, verzucht een musicus. ‘Spannende, nieuwe dingen bedenken wordt zo heel lastig.’ Een componist zegt ook dat hij heel veel tijd kwijt is met het pitchen van aan nieuw idee, omdat hij, bij gebrek aan subsidiëring, in toenemende mate geld in het buitenland moet zoeken. ‘En daar blijft lange tijd onzeker of het door kan gaan, waardoor ik veel risico’s loop.’
Crowdfunding heeft ondertussen veel mooie resultaten geboekt, maar dat is niet duurzaam: artiesten spreken er vooral hun netwerk mee aan, en dat is na enkele producties uitgeput.
Waarom schrijven we niet vaker voor meerdere solisten of gezelschappen in plaats van één, vraagt een componist zich af. Dan zijn de kosten gedeeld. Het komt er niet van, weet een zaaldirecteur: zalen hebben andere belangen, en verschillende doelgroepen. De gedeelde verantwoordelijkheid wordt niet gevoeld. Wellicht botst het ook met de exclusiviteitswens van het publiek.
Laat de innovatie over aan de kunstenaar, is een oproep die uiteindelijk door veel aanwezigen gedeeld wordt. Wanneer dat in dienst staat van bedrijfsvoering en geld verdienen, zoals in het bedrijfsleven, levert het niet genoeg goede ideeën op. Zoals de orkesten, aldus een componiste, die niet verder komen dan het vertonen van (film)beelden bij een concert.
Een jonge musicus vertelt dat haar generatie weinig vanuit de inhoud denkt, maar altijd eerst vanuit de praktisch kant: waar kunnen we het uitvoeren en met wie. ‘Alles gaat heel efficiënt. Dat moet nu wel, je moet overleven.’ Maar geef een musicus of componist de ruimte en het budget om zelf iets te maken, iets nieuws, vanuit de inhoud, klinkt her en der. Zonder beperking in welke zaal of met welk ensemble dat moet klinken.
Door Persis Bekkering
Verslag Slotdebat Voor de muziek uit, 28 mei in de Hoftoren, Rotterdam
Lees meer →Verslag debat 6 maart 2015: urban bass & beats, de Gouvernestraat, Rotterdam
Lees meer →Verslag debat 13 februari 2015 in Splendor, Amsterdam
Lees meer →Verslag debat 4 februari 2015 in Tolhuistuin
Lees meer →Verslag debat 3 oktober 2014
Lees meer →Verslag debat 27 juni 2014
Lees meer →Praat mee op de blog Voor de muziek uit
Lees meer →